Popüler mesajlaşma uygulaması WhatsApp, geçtiğimiz hafta içinde kullanıcılarına Facebook şirketi ile bilgi paylaşacağını, bunun yapılabilmesi için de kullanıcıların onayının gerektiğini, aksi takdirde uygulamanın kullanılamaz hale geleceğini bildirdi. Açıklamada; WhatsApp, bağlı olduğu Facebook ve Facebook’a bağlı diğer şirketlerle bilgi paylaşacağını, bunun WhatsApp ve diğer Facebook ürünlerinin “güvenlik ve bütünlüğünü sağlayabilmek için” gerekli olduğunu belirtiyor ve bunlara örnek olarak da “spam tarzı mesaj, tehdit, hakaret, ürünü kötüye kullanma” ve “kanuna aykırılık” gibi nedenleri gösteriyor. Avrupa Birliği’nde geçerli olan GDPR nedeniyle birliğe bağlı ülkelerde yeni kuralın geçerli olmayacağı berlirtilerek, diğer ülkelerde – Türkiye dahil – 8 Şubat’tan itibaren bu kuralların yürürlüğe gireceği duyuruldu.
WhatsApp nedir? İşletmecisi kimdir?
Uygulama olarak WhatsApp ilk defa 2009 yılında piyasaya sürüldü. Apple iPhone ile birlikte popülarite kazanan akıllı telefonlarda internet üzeri “instant messaging” (anında mesajlaşma) özelliğini sunan WhatsApp, hızlı bir şekilde yayılıp, kısa mesaj (SMS) yönteminin yerini aldı.
2014 yılında yaklaşık 20 milyar dolara Facebook tarafından satın alınan WhatsApp, o günlerde de çok tartışılmış, benzeri ve uçtan uca şifreleme özelliğini sunan Telegram, Threema ve Signal gibi alternatif uygulamalar giderek tanınır olmuştu1. Satış anlaşmasında WhatsApp uygulamasının 5 yıla yakın bir zaman süresince reklam içermeyeceği ve bilgilerin Facebook ile paylaşılmayacağı yer alıyordu. 2018 yılında bahse konu zaman dilimi aşıldığında ise Facebook CEO’su Zuckerberg ve WhatsApp CEO ve kurucusu Koum veri paylaşımı konusunda anlaşamamış, bunun üzerine Koum istifa etmişti.
Facebook tarafından satın alınana kadar WhatsApp yıllık belirli bir ücret karşılığında abonelik yöntemiyle kullanılırken, Facebook tarafından satın alındıktan sonra yapılan ilk şeylerden biri, uygulamayı bütün AppStore’larda ücretsiz sunmak oldu. Bu da Facebook ve ona ait olan servisler ve uygulamalarda (Facebook sayfası ve Instagram gibi) olağan bir durum.
Facebook nasıl gelir elde eder?
Zira Facebook’un iş modeli tamamen kişiye özel reklama dayanıyor ve şirketin gelirlerinin %98’i reklamdan geliyor. Koum’ın istifası sonrası WhatsApp Story özelliğine reklam yerleştirme projesi başlatmış, ardından projenin şimdilik durduğunu açıklamıştı. Aynı zaman dilimi içinde şirket sözcüleri Facebook ve ona ait bütün uygulamalarda, uygulamayı kapatmadan, Facebook Messenger, WhatsApp ve Instagram gibi diğer uygulamalar ile haberleşmeyi hedeflediklerini açıklamıştı.
Anahtar kelime olarak “kişiye özel” kavramı öne çıkıyor diyebiliriz. Zira, kişi hakkında ne kadar bilgi toplanabilir, özel hayat dahil her türlü ortamda sevdiği ve sevmediği şeyler bilinirse, sunulan reklam da o derece etkili olur. Her ne kadar WhatsApp ve Facebook, verileri “ürünleri iyileştirmek ve geliştirmek” amaçlı kullanmayacağına söz verse de, bu durum yasal olarak herhangi bir düzenlemenin olmadiği ülkeler için bunu ileride yapmayacağı anlamına gelmiyor tabi 2.
Ayrıca, onayı istenen sözleşmenin bir kısmında WhatsApp, paylaşılan bilgilerin diğer Facebook ürünlerinin işletilmesi, geliştirilmesi, uyarlanması ve pazarlanması için kullanılacağını da belirtiyor. Buna Facebook’a ait olan tartışmalı VPN uygulaması Onavo ve Monitoring uygulaması CrowdTangle’i de dahil.
Verilerimi nasıl korurum? Alternatifler var mıdır?
WhatsApp ve Instagram gibi uygulamalara her gün çok değerli ve kişisel bilgilerimizi veriyoruz. WhatsApp söz konusu bildiriyi “ya kullan ya da sil” şeklinde sunduğu için, iki seçenek öne çıkıyor: WhatsApp’ı olduğu gibi kullanmak ya da alternatif mesajlaşma uygulamalarına geçmek.
Alternatifler olarak üç uygulama öne çıkıyor: Signal, Threema ve Telegram. Sırayla özetlemek istiyorum:
- Signal: bence en güçlü alternatif. Open Source (kaynağı açık) olmakla birlikte, ücretsiz ve veri paylaşımı kısıtlı. Signal tarafından standartlaştırılan uçtan uca şifreleme protokolü, WhatsApp dahil bir dizi üründe kullanılıyor.
- Threema: ikinci sırada Threema yer alıyor. İsviçre bazlı şirket, uygulamasını bir kerelik ödemeye karşı hizmete sunuyor. Threema uygulaması geçtiğimiz haftalarda Signal gibi kodu yayınlanarak Open Source oldu. Ayrıca, şirketin İsviçre’de olması ve İsviçre’nin yasal olarak sağladığı veri gizliliği açısından avantajlı.
- Telegram: Şu sıralar WhatsApp’a alternatif olarak öne çıksa da, bence diğer iki uygulamalardan sonra üçüncü sırada yer alıyor.
UPDATE: WhatsApp, 15 Ocak 2021’de yaptığı açıklama ile yeni anlaşmayı 8 Şubat’tan 15 Mayıs’a “prensiplerimizi ve gerçekleri herkesin anlamasına yardımcı olmak istiyoruz” sözleriyle erteleyeceğini duyurdu.
Footnotes
- WhatsApp uçtan uca şifreleme özelliğini daha sonra eklemiştir.
- Avrupa Birliği’nde GDPR, ABD’nin California eyaletinde de CCPA gibi.